အရြက္တြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
- (၁) သံေခ်းမႈိေရာဂါ ( Leaf Rust Disease ) ေရႊႏို၀င္း၊ ေရႊေကာ့ပါး၊ ေရႊဆိုင္ေမာ
- (၂) ရြက္ၫိဳေျပာက္ေရာဂါ ( Brown Eye spot ) ေရႊေကာ့ပါး၊ ေရႊဆန္ဒို
- (၃) အၫိဳေရာင္ရြက္ေျခာက္ေရာဂါ ( Brown Blight of Leaves ) ေရႊႏိုကိုး၊ ေရႊဆိုင္ေမာ၊ ေရႊမီသိုေမာ့
အကိုင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
- (၁) ကိုင္းဖ်ားေျခာက္ေရာဂါ ( Die – back ) ေရႊေကာ့ပါး
- (၂) ပန္းေရာင္ေရာဂါ ( Pink Disease ) ေရႊႏို၀င္း
- (၃) ေႏြ – ကိုင္းေျခာက္ေသေရာဂါ ( Summer Die-back Disease ) ကိုင္းျဖတ္
ေကာ္ဖီသီးမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
- (၁) ေကာ္ဖီသီး႐ံႈ႕ေရာဂါ ( Coffee Berry Disease ) ေရႊႏို၀င္း၊ ေရႊႏိုဘယ္၊ ေရႊမီသိုေမာ့
- (၂) ေကာ္ဖီသီးအစြန္းကြက္ေရာဂါ ( Berry Blotch ) ေရႊေကာ့ပါး၊ ေရႊႏို၀င္း
အျမစ္တြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
- (၁) အၫိဳေရာင္ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ ( Brown Root Rot ) ေရႊဟိုင္းမက္၊ ေရႊႏိုဘယ္
- (၂) ေအနီေရာင္ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ ( Red Root Rot ) ေရႊဟိုင္းမက္၊ ေရႊဆန္ဒို
- (၃) အနက္ေရာင္ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ ( Black Root Rot ) ေရႊဟိုင္းမက္၊ ေရႊဆန္ဒို
- (၄) စန္တာဗာရီအျမစ္ပုတ္ေရာဂါ ( Santavery Root Rot ) ေရႊဟိုင္းမက္၊ ေရႊဆန္ဒို
ေကာ္ဖီပ်ိဳးခင္းတြင္ ျဖစ္ပြားေသာ ေရာဂါမ်ား
- (၁) ခါးရီေရာဂါ ( Damping – off or Collar Rot ) ေရႊႏို၀င္း၊ ေရႊဟိုင္းမက္
အရြက္တြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
(၁) သံေခ်းမႈိေရာဂါ ( ေရႊႏို၀င္း ၊ ေရႊဆိုင္ေမာ )
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ခံႏိုင္ရည္ရွိေသာ ေကာ္ဖီမ်ိဳးကိုစိုက္ပါ။ ယခုျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စိုက္ပ်ိဳးလ်က္ရွိေသာ ကက္တီမိုး ( Catimor ) ေကာ္ဖီမ်ိဳးသည္ သံေခ်းမိႈေရာဂါဒဏ္ကို ေကာင္းစြာ ခံႏိုင္ရည္ရွိေသာမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ ေကာ္ဖီမ်ိဳးစိတ္ အေနျဖင့္ C.robusta ( Canephora ) ႏွင့္ C.Libirica တို႔သည္ C.arabica မ်ိဳးစိတ္ထက္ပို၍ ဤေရာဂါကို ခံႏိုင္ရည္ရွိသည္။
- (၂) ေဘာ္ဒိုေဆးေဖ်ာ္ရည္ ( Bordeaux mixture – 5:5:50 ) သည္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္သည္။
- (၃) Pernox မိႈသတ္ေဆး ၂ ေပါင္လွ်င္ ေရဂါလံ ၁၀၀ ျဖင့္ေဖ်ာ္စပ္၍ တစ္ဧကလွ်င္ ( Low volume ) ၆၀-၁၀၀ ဂါလံႏႈန္း ( Hight volume ) ၁၅၀ ႏႈန္းျဖင့္ျဖန္း၍ ကာကြယ္ႏိုင္သည္။
- (၄) Copper Nordox မိႈသတ္ေဆးျဖင့္ ျဖန္းပါက အရြက္၏ ေအာက္မ်က္ႏွာျပင္ကို ၄၀-၆၀%ခန္႔ အုပ္မိေအာင္ ျဖန္းႏိုင္ရပါမည္။
(၂) ရြက္ၫိဳေျပာက္ေရာဂါ (သုိ႔မဟုတ္) မ်က္ကြင္းၫိဳေရာဂါ (ေရႊေကာ့ပါး၊ ေရႊႏိုဘယ္)
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) Perenox သို႔မဟုတ္ Copper Nordox မိႈသတ္ေဆးႏွစ္ေပါင္လွ်င္ ေရဂါလံ ၁၀၀ ျဖင့္ေဖ်ာ္၍ တစ္ဧကစာဖ်န္းလွ်င္ လံုေလာက္သည္။
- (၂) စိုက္ခင္း စိုက္ကြင္းအတြင္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ က်ေရာက္ျခင္း မရွိေသာ္လည္း က်ေရာက္ ပါက ေရသြင္းေပးျခင္း ျဖင့္လည္းေကာင္း ၊ အာဟာရဓါတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈမ်ားအား အရြက္ဖ်န္းေျမ ၾသဇာ ဖ်န္းေပးျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း ၊ ႏိုက္ႀတိဳဂ်င္ ဓါတ္ေျမၾသဇာ ေကၽြးေပးျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း ၊ အရိပ္ပင္မ်ား ထူထူစိုက္ေပးျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း ၊ ၎ေရာဂါေျပာက္မ်ား အလိုအေလ်ာက္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သည္။ ေရငတ္ျခင္း ( Water stress ) ႏွင့္ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း (Nutrient deficiency) တို႔ႏွင့္ႀကံဳရပါက ဤေရာဂါက်ေရာက္ျခင္းကို ေကာ္ဖီပင္မွ လုံး၀ခံႏိုင္ရည္မရွိပါ။
(၃) အၫိဳေရာင္ရြက္ေျခာက္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ေကာ္ဖီပင္မ်ား ေနေလာင္မႈမျဖစ္ေစရန္ အရိပ္ပင္မ်ားကို ေကာင္းစြာထိန္းသိမ္းျပဳစုရန္ လုိအပ္သည္။
- (၂) သံေခ်းမိႈေရာဂါအား ၀.၅% ေဘာ္ဒိုေဆးရည္ ဖ်န္းျခင္းသည္ အၫိဳေရာင္ ရြက္ေျခာက္ေရာဂါအား အေတာ္အသင့္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ၿပီးသား ျဖစ္သည္။
အကိုင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
(၁) ကိုင္းဖ်ားေျခာက္ေရာဂါ ၊ ေရႊေကာ့ပါး
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ခပ္ပါးပါး အေပၚမိုးရိပ္ကို ထိန္းသိမ္းရမည္။
- (၂) ေကာ္ဖီပင္၏ အလယ္ဗဟိုပိုင္းအား ေလ၀င္ေလထြက္ ေကာင္းရန္ႏွင့္ အလင္းေရာင္ေကာင္း စြာရရန္ ကိုင္းျဖတ္ ျပဳျပင္ထားရမည္။
- (၃) ေရာဂါရေသာအရြက္မ်ား ၊ အကုိင္းမ်ားကို ဖယ္ရွား၍ အပင္ကိုသန္႔ရွင္းေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးရ မည္။ ဤသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါထပ္မံျပန္႔ပြားမႈကို ေရွာင္ရွားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
- (၄) ေရာဂါျဖစ္ေနေၾကာင္း သတိျပဳမိသည္ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ ေရာဂါျဖစ္ပြားေသာ စိုက္ကြက္မ်ားအား မိုးရာသီမ၀င္မီႏွင့္ မိုးရာသီ၀င္ၿပီးေနာက္တြင္ ၁% ေဘာ္ဒိုေဆးေဖ်ာ္ရည္ ( ၂ ကီလို း ၂ ကီလို း ၂၀၀ လီတာ ) ျဖင့္ဖ်န္း၍ ကာကြယ္ႏိုင္သည္။
(၂) ပန္းေရာင္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ခပ္ပါးပါး အေပၚမိုးရိပ္ကို ထိန္းသိမ္းရမည္။
- (၂) ေကာ္ဖီပင္၏ အလယ္ဗဟိုပိုင္းအား ေလ၀င္ေလထြက္ေကာင္းရန္ႏွင့္ အလင္းေရာင္ ေကာင္းစြာရရန္ ကိုင္းျဖတ္ျပဳျပင္ထားရမည္။
- (၃) ေရာဂါရေသာအရြက္မ်ား ၊ အကိုင္းမ်ားကို ဖယ္ရွား၍ အပင္ကိုသန္႔ရွင္းေအာင္ျပဳလုပ္ေပးရ မည္။ ဤသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါထပ္မံျပန္႔ပြားမႈကိုေရွာင္ရွားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
- (၄) ေရာဂါျဖစ္ေနၾကာင္း သတိျပဳမိသည္ ႏွင့္တစ္ၿပိဳင္နက္ ေရာဂါျဖစ္ပြားေသာ စိုက္ကြက္မ်ားအား မိုးရာသီမ၀င္မီႏွင့္ မိုးရာသီ၀င္ၿပီးေနာက္တြင္ ၁% ေဘာ္ဒိုေဆးရည္ ( ၂ ကီလို း ၂ ကီလို း ၂၀၀ လီတာ ) ျဖင့္ ဖ်န္း၍ ကာကြယ္ႏိုင္သည္။
(၃) ေႏြ – ကိုင္းေျခာက္ေသေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ေရာဂါရေနေသာ အပင္မ်ားကို ေဖေဖၚ၀ါရီလႏွင့္ မတ္လတို႔တြင္ ကိုင္းျဖဳတ္ျပဳ ျပင္မႈ ျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္သည္။
- (၂) အပင္မ်ားကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ရန္ ၅% ေဘာ္ဒိုေဆးေဖ်ာ္ရည္ကို ေအာက္ပါအခ်ိန္မ်ားတြင္ ဖ်န္းေပးရမည္။
- (က) ပန္းပြင့္ခါနီး ( ေဖေဖာ္၀ါရီလ – မတ္လ )
- ( ခ) မိုးဦး ( ဧၿပီလ – ေမလ )
- ( ဂ) မိုးေႏွာင္း ( စက္တင္ဘာလ – ေအာက္တုိဘာလ )
- (၃) ေကာ္ဖီပင္မ်ားအား သင့္ေလ်ာ္လံုေလာက္ေသာ အရိပ္ရရွိေစရန္ေဆာင္ရြက္ျခင္း ၊ ေျခာက္ ေသြ႕ရာသတီတြင္ အစိုဓါတ္ထိန္းရန္ ပင္ေျခပတ္လည္ ဖံုးအုပ္ေပးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရမည္။
- (၄) အပင္၏ ကုန္ခမ္းသြားေသာ အားမ်ားအတြက္ ညီမွ်ေသာ အာဟာရဓါတ္မ်ား ေကၽြးေပး ရမည္။
ေကာ္ဖီသီးမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
(၁) ေကာ္ဖီသီး႐ံႈ႕ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ဤေရာဂါကို ကာကြယ္ရန္အတြက္ ေကာ့ပါးအေျခခံေသာ မိႈသတ္ေဆးမ်ားျဖစ္သည့္ ေကာ့ ပါးႏိုေဒါ့စ္ ၊ ဒက္ကိုေနးလ္ စသည့္တို႔ျဖင့္၎ ၊ ( ၅း၅း၅၀ ) ေဘာ္ဒိုေဆးေဖ်ာ္ရည္ျဖင့္၎ ၊ အသံုးျပဳ၍ မိုးမ၀င္မီ ဧၿပီ ၊ ေမလတို႔တြင္တစ္ႀကိမ္ ၊ မိုးအကုန္ေဆာင္းအကူးတြင္ တစ္ႀကိမ္ ပက္ဖ်န္းေပးသင့္သည္။ ၎ေဆးမ်ားအစား Captafol သို႔မဟုတ္ Chlorothalonil မိႈသတ္ ေဆးကို တစ္ဧကလွ်င္ ( 2½ ) ေပါင္ႏႈန္းျဖင့္ တစ္လတစ္ႀကိမ္ဖ်န္းေပးႏိုင္သည္။
- (၂) ဤေရာဂါမိႈစပိုးသည္ စိုစြတ္ေသာအေျခအေနကို ႏွစ္သက္ၿပီး မိုးေရျဖင့္ျပန္႔ပြားႏိုင္သျဖင့္ ေကာ္ဖီပင္မ်ားအား လြန္ကဲစြာ အရိပ္ေပးမႈမ်ိဳး မျဖစ္ေစရန္ႏွင့္ ေကာ္ဖီခင္းအတြင္း ေလ၀င္ ေလထြက္ ေကာင္းေစရန္အတြက္ သင့္ေတာ္သည့္ ကိုင္းျဖတ္ျပဳျပင္ၿပီး နည္းစနစ္ကိုသံုး၍ ေဆာင္ရြက္သြားရန္ လိုအပ္သည္။ ထို႔ျပင္ ေရာဂါကိုခံႏိုင္ရည္ရွိေသာ K7, Blue mountiain, Catimor ကဲ့သုိ႔ေသာ ေကာ္ဖီမ်ိဳးမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ စိုက္ပ်ိဳးသင့္သည္။
(၂) ေကာ္ဖီသီး အစြန္းကြက္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) အသီးမ်ားေနေလာင္မႈမွ ကင္းေစရန္ အရိပ္ေကာင္းစြာရေအာင္ ျပဳစုထိန္းသိမ္းရမည္။
- (၂) ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို သတိမူမိသည္ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ ၁% ေဘာ္ဒိုေဆးေဖ်ာ္ရည္ျဖင့္ ပက္ျဖန္း ကာကြယ္ႏိုင္သည္။
အျမစ္တြင္ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား
(၁) အၫိဳေရာင္ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ေရာဂါရေသာအပင္မ်ားကို အျမစ္မွတူးထုတ္၍ အျမစ္ဇံု တစ္ခုလံုးကို မီး႐ိႈ႕ပစ္ရမည္။
- (၂) ေရာဂါရေသာ အပင္မ်ားကို အျမစ္ပါေအာင္ ႏုတ္ပစ္ၿပီးလွ်င္ က်င္းအား ထံုးျဖဴးေပးရမည္။ တဖန္ အျမစ္ႏႈတ္ထားေသာေျမအား (၆)လခန္႔ ဘာမွမစိုက္ဘဲ လွပ္ထားရမည္။
- (၃) အရိပ္ပင္တစ္ပင္ လဲက်သြားတိုင္း က်န္ေနေသာငုတ္တိုအား အျမစ္ပါေအာင္ တူးထုတ္ရွင္း လင္းပစ္ရမည္။
(၂) အနီေရာင္ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- အၫိဳေရာင္ ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ ကာကြယ္နည္းအတိုင္း ျဖစ္သည္။
(၃) အနက္ေရာင္ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- အၫိဳေရာင္ ျမစ္ပုတ္ေရာဂါ ကာကြယ္နည္းအတိုင္း ျဖစ္သည္။
(၄) စန္တာဗာရီ အျမစ္ပုတ္ေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) ေရာဂါရ၍ ေသဆံုးေသာ အပင္မ်ားကို အျမစ္မွႏႈတ္၍ မီး႐ိႈ႕ပစ္ရမည္။
- (၂) ေရာဂါရ၍ အပင္မ်ားကို ဖ်က္ဆီးထားေသာ စိုက္ကြက္အား သဘာ၀ေျမၾသဇာမ်ား ေကၽြး၍ ေျမေကာင္းလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ရမည္။
- (၃) ေကာ္ဖီပင္အေပၚ အရိပ္လံုေလာက္ေအာင္ ျပဳစုထိန္းသိမ္းရမည္။
- (၄) အားကုန္ခမ္းသြားေသာ အပင္မ်ားအား အာဟာရဓါတ္မ်ား လံုေလာက္စြာေကၽြးေပးရမည္။
- (၅) ေျမႀကီးအခ်ဥ္ဓါတ္ မ်ားေနလ်င္ ထံုးထည့္ေပးျခင္းျဖင့္ ေျမဆီလႊာ pH ျမင့္တတ္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရမည္။
ေကာ္ဖီပ်ိဳးခင္းတြင္ ျဖစ္ပြားေသာေရာဂါမ်ား
(၁) ခါးရီေရာဂါ
ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
- (၁) အစိုဓါတ္လြန္ကဲစြာ စုပ္ယူထိန္းထားမႈ မျဖစ္ေစရန္အတြက္ ပ်ိဳးေဘာင္မ်ားအား ေျမေဆြး၊ ႏြားေခ်းႏွင့္သဲတို႔ကို သင့္ေတာ္ေသာ အခ်ိဳးျဖင့္ ေရာစပ္ျပဳလုပ္ေပးရမည္။
- (၂) လြန္ကဲစြာ ေရေလာင္းျခင္းကို ေရွာင္ရမည္။
- (၃) ပ်ိဳးေဘာင္မ်ားတြင္ လြန္ကဲစြာအေစ့မ်ား ၊ ျပြတ္သိပ္ ပ်ိဳးေထာင္ျခင္းမ်ိဳးကို ေရွာင္ရမည္။
- (၄) ပ်ိဳးေဘာင္ ၊ ပ်ိဳးပင္မ်ားအား လြန္ကဲစြာ အရိပ္ေပးျခင္းမ်ိဳးကို ေရွာင္ရွားရမည္။
- (၅) ေရာဂါရေသာပ်ိဳးပင္မ်ားအား အျမန္ဖယ္ရွား၍ ေရာဂါျပန္႔ပြားမႈ မျဖစ္ေစရန္ မီး႐ိႈ႕ဖ်က္ဆီး ျခင္း၊ ေရာဂါ၀င္ၿပီး ပ်ိဳးပင္မ်ားအား ပ်ိဳးေဘာင္မွ ဖယ္ရွားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရမည္။