စပါး ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ဂုတ္က်ိဳးေရာဂါ ( Blast )
မိႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ိဳးခင္းကတည္းက ေရာဂါစတင္ျဖစ္ေပၚသည္။ စပါးရြက္တြင္ လြန္းပုံ၊ မ်က္လုံးပုံသ႑ာန္ရွိေသာ ေရာဂါကြက္မ်ား ေတြ႕ရသည္။ ေရာဂါကြက္မ်ား၏အလယ္တြင္ မီးခုိးေရာင္ျဖစ္ေပၚတတ္ၿပီး အနားသတ္ညိဳေနသည္။ ေရာဂါျပင္းထန္ပါက အကြက္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဆက္သြားၿပီး စပါးရြက္မ်ားေသသြားတတ္သည္။ ပင္စည္၏အဆစ္မ်ား ညိဳမည္းေရာင္ေျပာင္းၿပီး က်ိဳးက်လြယ္သည္။ အႏွံဂုတ္ေပၚတြင္ ေရာဂါ၀င္ေရာက္ပါက ညိဳမင္းေရာင္အကြက္မ်ားျဖစ္ေပၚလာၿပီး ဂုတ္က်ိဳးက်သြားတတ္သည္။ မ်ိဳးေစ့မ်ား၌ မႈိမ်ားကပ္ပါလာႏုိင္သည္။ စပါးႏွံတြင္လည္း ေရာဂါက်ေေရာက္သည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊကာဇူ ၊ ေရႊႏုိ၀င္း၊ ေရႊဆန္ဒုိ ၊ ေရႊေကာ့ပါး
ရြက္ညိဳေျပာက္ေရာဂါ ( Brown Leaf Spot )
မိႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေရာဂါလကၡဏာကုိ အရြက္ႏွင့္အေစ့ေပၚတြင္ အဓိကေတြ႕ရေသာ္လည္း ရြက္ဖုံး၊ အႏွံခက္ေပၚတြင္လည္း ေတြ႕ရသည္။ အရြက္ေပၚတြင္ အစက္ငယ္မွႏွမ္းေစ့အရြယ္ (တစ္ခါတစ္ရံ ၁-စင္တီမီတာအရြယ္)ထိ႐ွိေသာ ဘဲဥပုံအညိဳေရာင္အေျပာက္မ်ား ညီညာစြာျပန္႔က်ဲေနသည္။ ေရာဂါျပင္းထန္ပါက အကြက္မ်ားတစ္ခုႏွင့္တစ္ခုဆက္သြားၿပီး အညိဳေရာင္အနားရစ္ႏွင့္မီးခုိးေရာင္ဗဟုိ႐ွိေသာ ကြက္ေျပာက္မ်ား ျဖစ္လာသည္။ အရြက္ေျခာက္ေသသြားသည္။ အေစ့ခြံေပၚ၌ အနက္ေရာင္၊ အညိဳရင့္ေရာင္အစက္အေျပာက္မ်ား ျဖစ္ေပၚသည္။ ထုိမွတဆင့္ ဆန္ေစ့အထိ အမည္း ေျပာက္မ်ား ျဖစ္ေပၚၿပီး အေရာင္ပ်က္သြားသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊႏုိဘယ္လ္၊ ေရႊမီသုိေမာ့ဖ္၊ ေရႊဆန္ဒုိ ၊ ေရႊေကာ့ပါး
ရြက္ဖုံးေျခာက္ေရာဂါ ( Sheath Blight )
မႈိေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေရာဂါအနာကြက္သည္ ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္နား ရြက္ဖုံးမွစတင္ျဖစ္ေပၚသည္။ အထူးသျဖင့္ ရြက္ဖုံးေပၚတြင္ ေရာဂါအနာကြက္ သည္ စိမ္းညိဳေရာင္႐ွိသည့္ ဘဲဥပုံအကြက္စတင္ျဖစ္ေပၚသည္။ ေရာဂါကြက္ေျပာက္မ်ား လ်င္ျမန္စြာက်ယ္ျပန္႔လာၿပီး ညိဳနက္ေရာင္အနား႐ွိေသာ မီးခုိးေရာင္အနာကြက္မ်ားျဖစ္လာသည္။ အနာကြက္မ်ားေပါင္းစပ္ၿပီး ေႁမြေပြးကြက္ကဲ့သုိ႔ ပုံမမွန္အကြက္ႀကီးမ်ားျဖစ္ေပၚသည္။ေရာဂါျပင္းထန္ပါက အနာကြက္ေပၚတြင္ အျဖဴ/အမည္းမႈိလုံးမ်ား ေတြ႔ရသည္။ ရြက္ဖုံးေပၚတြင္ ေရာဂါျပင္းထန္ပါက ရြက္ျပားမ်ား၀ါလာသည္။ ထုိ႔အျပင္ ရြက္ဖုံးမ်ား ေျခာက္သြားၿပီး အရြက္ႏွင့္ပင္စည္ေပၚသုိ႔ ကူးသြားကာ အေစ့အဆံအဖ်င္း မ်ားေစသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊႏုိကုိးလ္၊ ေရႊႏုိ၀င္း၊ ေရႊႏုိဘယ္လ္၊ ေရႊကာဇူ၊ ေရႊေကာ့ပါး၊ ေရႊဇုိဘင္
ရြက္ဖုံးပုပ္ေရာဂါ ( Sheath Rot )
မႈိေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အလံရြက္၏ရြက္ဖုံးေပၚတြင္ လုံး႐ွည္ပုံ/ပုံမမွန္ေသာ အညိဳေရာင္အနားရစ္႐ွိေသာ မီးခုိးေရာင္အနာကြက္မ်ားျဖစ္ေပၚသည္။ အနာကြက္မ်ား ေပါင္းစပ္ၿပီး ရြက္ဖုံးတစ္ခုလုံး ဖုံးအုပ္သြားႏုိင္သည္။ ေရာဂါျပင္းထန္လွ်င္ အႏွံမထြက္ႏုိင္ဘဲ တစ္လစ္ျဖစ္ေနသည္။ ေရာဂါရရြက္ဖုံး၏ အတြင္းဘက္တြင္ ျဖဴေဖြးေသာမႈိေတြ႕႐ွိႏိုင္ၿပီး အႏွံပုပ္ေနတတ္သည္။ အေစ့အဆံ အျပည့္အ၀မတည္ျခင္း၊ အႏွံလုံး၀မထြက္ဘဲ ပုပ္ေနျခင္းေၾကာင့္ အထြက္ႏႈန္းသိသိသာသာ ေလ်ာ့နည္းေစသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊႏုိဘယ္လ္ ၊ ေရႊႏုိ၀င္း ၊ ေရႊဆန္ဒုိ ၊ ေရႊေကာ့ပါး
ပင္စည္ပုပ္ေရာဂါ (Stem Rot)
မႈိေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပင္စည္ပုပ္ေရာဂါကုိ အပင္ႀကီးထြားမႈေနာက္ပိုင္းတြင္ ေတြ႔ရသည္။ ေရမ်က္ႏွာျပင္ႏွင့္ထိစပ္ေနေသာေနရာ၌ အမည္းေရာင္ အနာကြက္မ်ားျဖစ္ေပၚသည္။ ရြက္ဖုံးမွတဆင့္ ပင္စည္သုိ႔ေရာဂါကူးစက္ၿပီး ပင္စည္တြင္ ညိဳမဲေရာင္အနာကြက္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာ၍ အဆစ္ၾကား တစ္ခုႏွစ္ခုေပ်ာ့ပုပ္လာကာ ပင္စည္ယုိင္လဲသြားသည္။ ပင္စည္အတြင္းေခါင္း၌ မႈိမွ်င္မ်ား၊ အမည္းေရာင္မႈိလုံးမ်ား ေတြ႔ရသည္။ အပင္သက္တမ္း ရင့္လာသည္ႏွင့္အမွ် ေရာဂါပုိမုိျပင္းထန္လာသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊကာဇူ ၊ ေရႊဟုိင္းမက္ ၊ ေရႊႏုိဘယ္လ္
ဘက္တီးရီးယားရြက္ေျခာက္ေရာဂါ ( Bacterial Leaf Blight )
ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ိဳးခင္း/စုိက္ခင္းႏွစ္မ်ိဳးလုံးတြင္ ေရာဂါက်တတ္သည္။ ေရာဂါလကၡဏာကုိ အရြက္ေပၚတြင္ ေနရာမေရြးေတြ႕ႏုိင္ ေသာ္လည္း အမ်ားအားျဖင့္ အရြက္ဖ်ားႏွင့္ရြက္နားပုိင္းတြင္ စတင္ေတြ႔ရတတ္သည္။ ေရစုိနာအစင္းတန္းစတင္ျဖစ္ေပၚၿပီး တျဖည္းျဖည္းက်ယ္ျပန္႔ လာသည္။ ျဖစ္စတြင္ စိမ္းေဖ်ာ့ေဖ်ာ့မွ စိမ္းမြဲမြဲေရာင္႐ွိၿပီး (၁ – ၂)ရက္ၾကာပါက အ၀ါေရာင္/ေကာက္႐ုိးေျခာက္ေရာင္သုိ႔ ေျပာင္းသြားသည္။ ၎ေနာက္ ျဖဴေဖြးေသာအေရာင္သုိ႔ေျပာင္းသြားသည္။ ေရာဂါရအကြက္အနားမ်ား မညီညာဘဲ လႈိင္းတြန္႔ပုံ႐ွိေနတတ္သည္။ ေရာဂါျပင္းထန္ပါက အရြက္မ်ားေျခာက္သြားသည္။ နံနက္ေစာေစာ၌ ေရာဂါႏုေသာအပုိင္းမွဘက္တီးရီးယားစိမ့္ထြက္ရည္မ်ားထြက္ၿပီး ေနပြင့္လာပါက ေျခာက္သြားကာ ပယင္းေရာင္အလုံးကေလးမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းသြားသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊကာဇူ ၊ ေရႊေကာ့ပါး
ဘက္တီးရီးယားရြက္စင္းေရာဂါ ( Bacterial Leaf )
ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အရြက္ေပၚတြင္ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ အလင္းေရာင္ေဖာက္ႏုိင္သည့္ အစင္းတန္းမ်ားျဖစ္ေပၚသည္။ ျဖစ္စ၌ ေရစုိနာ အတန္းမ်ားျဖစ္ေပၚၿပီး ေနာက္ပုိင္း အ၀ါေရာင္/လိေမၼာ္ေရာင္သုိ႔ ေျပာင္းသြားသည္။ အစင္းတန္းမ်ားသည္ အရြက္၏အေၾကာမ်ားၾကားတြင္ ျဖစ္ေပၚသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊေကာ့ပါး ၊ ေရႊကာဇူ
ယူဖရာေရာဂါ ( Ufra )
နီမတုတ္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ိဳးခင္း/စုိက္ခင္းႏွစ္ခုလုံးတြင္ က်ေရာက္ႏုိင္သည္။ အရြက္ႏုမ်ား၏ အေျခတြင္ ေသးငယ္ေသာ အျဖဴေရာင္အစက္ အေျပာက္မ်ား ျပန္႔က်ဲျဖစ္ေပၚသည္။ ေရာဂါျပင္းထန္ပါက အညိဳေရာင္အစက္ေျပာက္မ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းသြားသည္။ အရြက္မ်ားတြန္႔လိမ္ေကာက္ေကြး ျခင္း၊ ပုံမမွန္ပင္ပြားမ်ားထြက္ျခင္းေတြ႕ရသည္။ အႏွံထြက္ခ်ိန္၌ အႏွံေသးငယ္ၿပီး အႏွံႏွင့္ေအာက္ရြက္မ်ား ေကာက္ေကြးျခင္း၊ တစ္ခါတရံ အႏွံမထြက္္ ႏုိင္ဘဲ တစ္လစ္ျဖစ္ေနျခင္းမ်ား ေတြ႕ရသည္။ ေရာဂါဆုိး၀ါးပါက အခင္းတစ္ခုလုံး မီးေလာင္ကၽြမ္းသကဲ့သုိ႔ ေျခာက္သြားသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊဖ်ဴရမ္ ၃ ဂ်ီ
ရြက္ထိပ္ျဖဴေရာဂါ ( White Tip )
နီမတုတ္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ မ်ိဳးေစ့ေဆာင္ေရာဂါျဖစ္သည္။ ေရာဂါပါလာေသာ မ်ိဳးေစ့စုိက္မိပါက အရြက္၏ထိပ္ဖ်ား (၃-၅)စင္တီမီတာခန္႔ေနရာတြင္ ျဖဴၿပီး တြန္႔လိမ္ေကာက္ေကြးသြားသည္။ အရြက္ထိပ္ဖ်ားသည္ ၾကာပြတ္သ႑ာန္ျဖစ္သြားသည္။ အလံရြက္မ်ားလည္း နီမတုတ္တုိက္ခုိက္သျဖင့္ ႐ႈံ႕တြတြန္႔လိမ္ေကာက္ေကြးၿပီး အႏွံမထြက္ႏုိင္ျဖစ္သြားတတ္သည္။ အႏွံထြက္ပါကလည္း အေစ့မ်ား အဆံမေအာင္ျဖစ္တတ္သည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊဖ်ဴရမ္ ၃ ဂ်ီ၊ ေရႊေကာ့ပါး
ျမစ္ဖုနီမတုတ္ေရာဂါ ( Root-knot Nematode )
နီမတုတ္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ိဳးခင္း/စုိက္ခင္းႏွစ္ခုလုံးတြင္ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ စပါးပင္၏ အျမစ္မ်ားတြင္ ေသးငယ္ေသာအဖုမ်ား ျဖစ္ေပၚသည္။ အျမစ္ ထိပ္ဖ်ား၌ လြန္းပုံ၊ လုံး႐ွည္ပုံ အဖုငယ္မ်ား ျဖစ္ေပၚၿပီး ငါးမွ်ားခ်ိတ္သဖြယ္ ေကြးသြားသည္။ အပင္ပုျခင္း၊ အရြက္၀ါျခင္း၊ အႏွံမေအာင္ျခင္းတုိ႔ ျဖစ္ တတ္သည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊဖ်ဴရမ္ ၃ ဂ်ီ
ျမစ္ပုပ္နီမတုတ္ေရာဂါ ( Root-rot Nematode )
နီမတုတ္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ိဳးခင္း/စုိက္ခင္းႏွစ္ခုလုံးတြင္ က်ေရာက္ႏုိင္သည္။ ေျမေပၚပုိင္းလကၡဏာအေနျဖင့္ အရြက္ထိပ္ဖ်ား နီ၀ါေရာင္ျဖစ္လာ သည္။ အစပုိင္းတြင္ ကြက္က်ားက်ေရာက္ၿပီး ေရာဂါျပင္းထန္ပါက တစ္ခင္းလုံးက်ေရာက္သည္။ အပင္ပုျခင္း၊ အႏွံမေအာင္ျခင္း ေတြ႔ရသည္။ ေရာဂါက်အပင္ကုိ ႏႈတ္ၾကည့္ပါက အလြယ္တကူကၽြတ္ပါလာသည္။ ေရာဂါျဖစ္စ၌ အျမစ္မ်ားသံေခ်းေရာင္ေတြ႔ရၿပီး ေနာက္ပုိင္းတြင္ အမည္းေရာင္ ေျပာင္းကာ ပုပ္လာသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊဖ်ဴရမ္ ၃ ဂ်ီ
ျမစ္ပုပ္နီမတုတ္ေရာဂါ ( Root-rot Nematode )
နီမတုတ္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ပ်ိဳးခင္း/စုိက္ခင္းႏွစ္ခုလုံးတြင္ က်ေရာက္ႏုိင္သည္။ ေျမေပၚပုိင္းလကၡဏာအေနျဖင့္ အရြက္ထိပ္ဖ်ား နီ၀ါေရာင္ျဖစ္လာ သည္။ အစပုိင္းတြင္ ကြက္က်ားက်ေရာက္ၿပီး ေရာဂါျပင္းထန္ပါက တစ္ခင္းလုံးက်ေရာက္သည္။ အပင္ပုျခင္း၊ အႏွံမေအာင္ျခင္း ေတြ႔ရသည္။ ေရာဂါက်အပင္ကုိ ႏႈတ္ၾကည့္ပါက အလြယ္တကူကၽြတ္ပါလာသည္။ ေရာဂါျဖစ္စ၌ အျမစ္မ်ားသံေခ်းေရာင္ေတြ႔ရၿပီး ေနာက္ပုိင္းတြင္ အမည္းေရာင္ ေျပာင္းကာ ပုပ္လာသည္။
သံုးရမည့္ေဆး
ေရႊဖ်ဴရမ္ ၃ ဂ်ီ